Prix de Rome; Falke Pisano, Remco Torenbosch, Christian Friedrich, Ola Vasiljeva

De discussie was er, maar hermetisch zou ik de selectie van de jury van de Prix de Rome niet noemen. Visueel prikkelend of veelzijdig in de breedte overigens ook niet. […]

De discussie was er, maar hermetisch zou ik de selectie van de jury van de Prix de Rome niet noemen. Visueel prikkelend of veelzijdig in de breedte overigens ook niet.

De Prix de Rome wordt deze editie voor het eerst georganiseerd door het Mondriaan Fonds die de gehele selectie transparanter wilde maken. Het Fonds vroeg 35 scouts die uit eigen huis waren samengesteld om elk 2 kunstenaars die “geïntegreerd zijn in de professionele beeldende kunst praktijk in Nederland”  voor te dragen. De jury bestaande uit Kathleen Bühler, Ann Goldstein, Nicoline van Harskamp, Navid Nuur en Domeniek Ruyters onder voorzitterschap van Birgit Donker.

Daar zit hem direct het probleem van een groot gedeelte van de gehele discussie. Het Mondriaan Fonds wat voor de volle breedte van de Nederlandse kunst zou moeten gaan maakt een selectie van scouts die vervolgens een eenzijdig beeld oproepen van de beeldende kunst in Nederland. Veel artistic research met sociologische, politieke en institutionele inslag (waar an sich niets mis mee is). Dat is ook niet vreemd dat die kunst boven komt drijven bij het Fonds. Puur economisch beschouwd zijn het juist dat soort kunstenaars die financieel niet rond komen binnen de reguliere kunstmarkt (immers, geen schilderijen van 2 bij 2 meter) en dus vaker in aanraking zijn geweest met het Fonds (wat in feite een alternatieve kunstmarkt is maar dan op kosten van de staat), daar dus ook bekender zijn en dus meer kans maken op nominatie. Je zou zelfs nog verder kunnen afvragen of kunstenaars uit het buitenland die zich tot een dergelijk discours verhouden zich in Nederland vestigen om zodoende zich meer tot dat discours te verhouden en zo subsidie ontvangen. Het is stiekem pijnlijk dat van de 4 genomineerden er maar 1 echte kaaskop tussen zit voor een Nederlandse prijs (Falke heeft Nederlandse nationaliteit maar woont en werkt in Berlijn). Het idee dat “buitenland” gelijk staat met kwaliteit is een fout waar ze in Amsterdam wel vaker mee kampen (denk aan Rijksakademie, Ateliers en het bijbehorende circuit). Het Fonds had zich bewust moeten zijn van haar beleid en daar haar scouts op instrueren of simpelweg breder georiënteerde scouts vragen. Voor een instituut dat hedendaagse kunst in Nederland in de volle breedte zou moeten steunen is het in deze een eenkennig instituut. Het idee dat bijvoorbeeld de nieuwe Marc Mulders of Robert Zandvliet bij de genomineerden komt lijkt uitgesloten.

Dat de geselecteerde kunstenaars voor velen te hermetisch overkomen heeft dan ook te maken met het soort kunst. Niet iedereen beschouwt artistic research in wat voor vorm dan ook, überhaupt als een kunstwerk. In feite is het dat ook niet. Het visuele is ondergeschikt aan het inhoudelijke, het onderzoek. Natuurlijk moet het dan wel kunstzinnig gepresenteerd worden en daarom zijn de presentaties dan ook van alle vier de kunstenaars uitzonderlijk zuiver.

De eerste presentatie bij binnenkomst is die van Remco Torenbosch (1982). Het eerste wat opvalt is de heldere presentatie, in vitrines en in plexiglas aan de wand zien we blauw textiel. Blauw in verschillende gradaties, soms tegen het groene aan, dan weer richting het zwart. In een van de vitrines ligt de gehele verklaring van het werk, de ontwikkeling van de Europese vlag en dat de kleuren blauw elk uit een ander land komen. Opmerkelijke vondst dat het blauw blijkbaar overal anders is. Maar, daar houdt het eigenlijk ook op. Echt sprake van meer dan dat gegeven is er niet. Onderdeel van het werk is ook een boek maar dat is nog niet verschenen. Het kan dus zijn dat in het boek verdere duiding van het werk als dusdanig staat en dat er meer aan de hand is.

Remco Torenbosch Overzicht

Remco Torenbosch Overzicht

Remco Torenbosch Overzicht

Remco Torenbosch Overzicht

Remco Torenbosch - European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present - Installatie (detail)

Remco Torenbosch – European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present – Installatie (detail)

Remco Torenbosch - European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present - Installatie (detail)

Remco Torenbosch – European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present – Installatie (detail)

Remco Torenbosch - European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present - Installatie (detail)

Remco Torenbosch – European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present – Installatie (detail)

Remco Torenbosch - European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present - Installatie (detail)

Remco Torenbosch – European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present – Installatie (detail)

Remco Torenbosch - European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present - Installatie

Remco Torenbosch – European Contextualising in Analytical Sociology and Ethnographical Representation on History and The Present – Installatie

Het volgende werk is de geluidsinstallatie van Christian Friedrich (1977). Nadat de teller eindelijk tot de nul is gegaan gaat er een schuifdeur open waarna je direct op een andere schuifdeur stuit. Even wachten en je mag naar binnen waar een aantal stoeltjes in een kring staan opgesteld. Je neemt plaats en als de triangels, die zowel achteruit als vooruit worden afgepeeld met veel echo en galm, stoppen begint een heldere vrouwen stem te spreken. Soms gaat er wat galm aan en verplaatst de stem, heel af en toe een ander effect (3 maal). Wat geluidstechnisch afgezaagde cliché effecten zijn om zo te gebruiken (voor de audionerds hier, de de-esser stond te zacht of uit). Als de tekst centraal zou staan wordt het ook een flauw verhaal. Een postmodernistische stream of consciousness over een soort intergalactisch postapokalyptische “us” met iets van “single eyeballs”, “expectly spit and spat” (in willekeurige volgordes) en een half alfabet waarna het plotseling na drie kwartier stopt. Het einde is dan ook eigenlijk het sterkte van het hele stuk. Als iemand die moeite heeft om de slaap te vatten kan ik iedereen een kopie van het werk adviseren, u valt gegarandeerd in slaap. Ondanks de houterige stoeltjes zijn de binnenzijden van mijn oogleden uitgebreid bestudeerd.

Dat de kinderjury juist dit werk verkoos begrijp ik wel. Het opsluiten en aftellen daartoe is best sensationeel te noemen en het feitelijke werk verstaan ze waarschijnlijk toch niet. De hele ervaring maakt het in elk geval iets anders dan de veel drogere competitie.

Chirstian Friedrich - A Translation of Unwritten Writings I - Geluidsinstallatie

Chirstian Friedrich – A Translation of Unwritten Writings I – Geluidsinstallatie

Chirstian Friedrich - A Translation of Unwritten Writings I - Geluidsinstallatie

Chirstian Friedrich – A Translation of Unwritten Writings I – Geluidsinstallatie

De verdieping erboven wordt ingenomen door het werk van Ola Vasiljeva (1981). Het ziet er allemaal heel kunstzinnig uit; dia’s, tactisch geplaatste objecten op andere vreemde dingetjes. Hier en daar een detail, iets wat een sculptuur zou kunnen zijn. Alles lijkt precies op de juiste plek te liggen. Maar dan, wat wil ze hier mee? Nergens wordt duidelijk waar het precies om te doen is. Voor het eerst in 1100 recensies grijp ik terug op een zaaltekst/catalogus. Ze wil de kunstmarkt ontvluchten en daarom moet het werk onvatbaar blijven. Dat is begrijpelijk dat ze de 2 bij 2 meter schilderijen wil ontvluchten, maar in feite rent ze de armen in van een andere markt die even zo goed haar voorwaarden en duiding wil door die van de ‘markt’ te verwerpen. Dat maakt het hele werk tot niets anders dan esthetiek wat dus neerkomt op een wel mooi of niet mooi. Voor degene die het mooi vinden is het mooi, en als het niet zo is, dan loop je verder. Dat maakt deze presentatie heel breekbaar en daarmee ook zeer oprecht, maar ook heel iel.

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Overzicht

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Overzicht

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

Ola Vasiljeva - The Limp of a Letter - Installatie

Ola Vasiljeva – The Limp of a Letter – Installatie

De laatste genomineerde is Falke Pisano (1978). Die maakte op mij reeds eerder indruk bij De Vleeshal en direct is duidelijk dat ze ook hier in het verlengde van haar werk daar heeft doorgewerkt. Het werk toont enkele prints met tekstuele uitleg (die je niet per se hoeft te lezen om het werk te begrijpen), twee installatie-kubussen met prints waarvan 1 met een enkele minuten durende video met geluid waarin in feite de rest van het werk zichtbaar en duidelijk wordt gemaakt. Dat wil niet zeggen dat de video de inhoud is en de rest slechts illustratie, ze hebben elkaar nodig. Het komt er op neer dat de werknemer in deze maatschappij als lichaam wordt uitgebuit om tot winst te komen. Daarvoor moet dat lichaam gecontroleerd worden en hoe kun je dat doen? En hoe zorg je er voor dat het controleren van een lichaam in een gevangenis zich anders manifesteert dan het economische? Het probleem is wel dat het werk de nodige concentratie vereist van haar werk en voor veel bezoekers mogelijk complex is.

Al met al weet Pisano in een kleine ruimte een heldere presentatie neer te zetten waarin veel lagen zitten in de kleinste ruimte. Het klopt allemaal perfect. Zoals al gezegd kan ik me indenken dat het voor veel gewone bezoekers aan de complexe kant is, maar als je dat niet meerekent is het enorm droge van de presentatie wel een probleem, het klopt te goed en er is geen verdere verbeelding.

Falke Pisano Overzicht

Falke Pisano Overzicht

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie (detail)

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie (detail)

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie   (detail)

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie (detail)

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie (detail)

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie (detail)

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Falke Pisano - Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) - Installatie

Falke Pisano – Prison Work (From the Serie The Body in Crisis) – Installatie

Dat hermetische valt wel mee, maar het ontbreken van de verbeelding in alle genomineerden en een erg eenzijdige selectie van allereerst al de scouts en vervolgens de jury is wel aan de orde. Het is inhoudelijk prima en super goed gepresenteerd maar daardoor ook gering aan verbeeldingskracht. Daar is an sich niets mis mee maar als je ze bij elkaar zet schept het een beeld van de Nederlandse kunstwereld dat ik slechts maar voor een klein gedeelte als dusdanig herken. Uitgaande van de reacties op de sociale media geld dat geloof ik voor wel meer kunstenaars. Dat mag het Mondriaan Fonds zich aanrekenen.

Birgit Donker meldde onlangs nog dat alles naast elkaar mag bestaan (“het is niet of of, het is en en”) , ik zou zeggen; practice what you preach.

De presentatie van de Prix de Rome genomineerden is nog tot en met 26 januari bij de Appel te Amsterdam.