![Kunst is een vreemd fenomeen, het lijkt zich te manifesteren in een haast ondoordringbaar mistig vacuüm. In dit mistig vacuüm van de kunst, waar overwegend intimi bewegen, hangen velerlei prangende […]](https://i2.wp.com/www.lost-painters.nl/wp-content/uploads/2010/05/evolutie.jpg?resize=640%2C250&ssl=1 "Zoektocht naar enig fundament (inzending J. Koevoets)")
Kunst is een vreemd fenomeen, het lijkt zich te manifesteren in een haast ondoordringbaar mistig vacuüm. In dit mistig vacuüm van de kunst, waar overwegend intimi bewegen, hangen velerlei prangende en principiële vragen. Het aantal antwoorden vormt een onevenredige fractie van het totaal. Het zou daarom aangenaam zijn, en laat ik hierbij vooral voor mezelf spreken, als er in dit mistig vacuüm toch enig fundament aan te treffen zou zijn. Ik wil een zo duidelijk en overtuigend fundament, een handvat, waarmee de vrijblijvendheid en de particuliere aangelegenheid van de beeldende kunst toch een groter belanghebbend doel zou kunnen worden toegedicht. De vraag of kunst nut of zin heeft, of het enige bestaansrecht heeft, doolt al jaren in mijn hoofd. Het wordt geleidelijk aan een prangende kwestie en begint te knagen, een duidelijk onaantastbaar fundament is geroepen.
Bij de vraag of kunst nut of zin heeft, of het überhaupt bestaansrecht heeft, wordt de individuele overgave van de kunstenaar niet in twijfel getrokken. Hij of zij, zo meen ik zelf te ervaren, moet simpelweg het leven van de kunstenaar leiden, hij of zij is zonder twijfel. Ondanks deze individuele argumentatie van de kunstenaar moet er meer zijn dan deze particuliere invulling. Pas bij een grotere zingeving, doel of functie kan (of mag) de kunst bestaan.
Het mistig vacuüm, mijn typering voor het fenomeen kunst, herbergt vele vragen. Je kunt elk kunstzinnig aspect in twijfel trekken. Laat Frans Filosoof en wiskundige René Descartes dit nu ook hebben gedaan om tot een onbetwistbare stelling te komen; hij trok per definitie alles in twijfel en kwam daarna tot de constatering dat je enkel het twijfelen zelf onbetwijfelbaar kunt vaststellen. Zijn uiteindelijke stelling luidde ‘Cogito ergo sum’ (Ik denk, dus ik ben), – de geest bestaat. Er kan een parallel worden getrokken met de vraag of kunst zin heeft, of kunst enige bestaansrecht heeft. Na alle kunstzinnige aspecten in twijfel te hebben getrokken, kun je zeggen dát kunst bestaat. En als het bestaat, het enige wat overblijft na alles in twijfel te hebben getrokken, dan moet de kunst toch in meer of mindere mate een nut of zin hebben. De mate van nut of zin blijft nog steeds, na de ondubbelzinnige en evenzo onbetwijfelbare constatering dát kunst bestaat, in het ongewisse.
Deze constatering kunnen we toetsen aan de hand van de evolutietheorie, in het bijzonder het aspect van de natuurlijke selectie. Nutteloos geworden of energieverspillende eigenschappen die als netto-opbrengst nadelig zijn voor plant of dier worden weg geselecteerd of in hypothetische zin nooit als eigenschap bij plant of dier gevormd. Dit selectiemechanisme is volgens mij ook toepasbaar op allerhande dingen in de wereld. Iets wat geen nut, zin, functie of doel heeft zal op den duur verdwijnen of in hypothetische zin nooit tevoorschijn komen. Met het selectiemechanisme in het achterhoofd wordt de constatering dát kunst bestaat en hiermee zijn bestaansrecht heeft verworven onderstreept. Het fenomeen kunst heeft bestaansrecht anders was het dus reeds verdwenen of zelfs nooit ontstaan.
Dat kunst bestaat impliceert dat het enige nut of zin moet hebben, dat kunst een zogezegd ‘groter’ doel of functie nastreeft of intrinsiek in zich herbergt. Welke deze is en de wegingsfactor die we hieraan mogen verbinden is nog volstrekt onbeantwoord. De constatering dat kunst bestaat en bestaansrecht heeft, en dus blijkbaar enig nut dient ongeacht welke, doet me goed. Het geeft me tenminste één sterk fundament, een wezenlijk fundament waarop doorgebouwd kan worden.
was getekend, Jordy Koevoets.
Allereerst erg bedankt voor deze inzending.
Dan, interessante vergelijking met de evolutie. Ik heb zelf ook wel eens gedacht dat het bestaan van het woord ook meteen verklapt dat er een functie is, anders zou het simpelweg nooit betekenis gehad hebben.
Het nut zit naar mijn idee in een soort avand-garde op de maatschappij. We hebben op korte termijn helemaal niets aan wetenschap, filosofie en kunst. Maar op langere termijn gaan ze wel deel uitmaken van onze maatschappelijke realiteit. Bij wetenschap is dit natuurlijk vrij duidelijk aantoonbaar, bij filosofie en kunst niet. Maar ik denk dat die laatste een zelfde soort invloed geeft als wetenschap. Slechts enkele resultaten zullen de wereld veranderen. In zijn manier van denken en zijn esthetiek. En hoe dat is, weten we altijd pas achteraf.
Geen dank, graag gedaan!
Wat betreft de avant-garde rol voor de kunst, ik geloof wat dat betreft toch meer in een adequate reactie op het heden. Een 1 op 1 reactie met het nu… Ik zal er eens over na gaan denken, interessante invalshoek iig.
He Jordy mooie tekst.
Dit is misschien een beetje flauwe vraag, maar wat is het nut van de wereld? of van de mens? dat het kan bestaan betekent volgens mij nog niet dat iets per definitie nut heeft, wel dat het de wil heeft om voort te bestaan.
@Erik
is inderdaad een beetje flauw maar ik begrijp waar je naartoe wilt.
Maar het zou ook dwaas zijn te denken dat de kunst een op zichzelf staand ding is. Als het echt dood zou zijn zou het namelijk totaal niet meer interessant zijn om mee bezig te zijn, daar het toch al dood is. Dus als het enkel nut, van nu nog bezig zijn met kunst is om de kunst levend te houden, is dat beetje doelloos. Ik denk ook dat Jordy dat aanhaalt met zijn tekst vanuit de andere kant? (toch?) Het bestaat, en het heeft blijkbaar ook nog eens een bepaalde doelmatigheid voor de mensheid.
En of de mensen dan nut hebben, tsjah. Op het moment dat het echt een nadeel wordt voor de planeet worden we vanzelf eruit geknikkerd. Daarover kan ook Jordy je waarschijnlijk meer vertellen.
interessant stuk, vanuit die hoek had ik het nog nooit bekeken!
toch twijfel ik soms wat over het feit dat alles wat ís nut heeft of heeft gehad, ik geloof wel dat het allemaal met elkaar in verband staat, zoals niek ook al aanvoert. is werkelijk alles nuttig, tot aan een wazige mensenkreet die ergens op de klanken van de letters miwouehaaarrrrqqrtrrr achter elkaar lijkt? (ik zie nu dat erik hier ook naar toe wil en dat niek er al op ingaat..?)
@Eveline
Eh? wat bedoel je? Ik kan er geen touw aan vast knopen.
@Allemaal
Misschien gaat het om een houding van jezelf tegenover de wereld, een totale verhouding van individu tot de gehele wereld met al zijn onderdelen: je benadert alles vanuit een totale zinloosheid waarbij geen enkel element en dus ook het totaal volledig drijft op zinloosheid.
Of je verhoudt je tot een wereld waarin alles met elkaar verstrengeld is en waarbij elk element in het totale netwerk een meer of minder bepaalde zin, nut, functie of doel heeft.
(Zelfs de schreewlelijk op de Dam tijdens dodenherdenking heeft een bepaalde zin naar mijn mening, de onderhuidse angst werd onthuld…)
@Jordy; Het is het kip of het ei, en ik lust ze allebei. Dus waarom is er geen grijs mogelijk?
Kwam nog iets tegen waarbij ik meteen moest denken aan deze post.
Het had zo familie kunnen zijn!