Know Your Classics (12); Charles Webster Leadbeater

In de reeks vergeten of bijna vergeten klassiekers dit maal iemand die in geen enkel kunstgeschiedenisboek zal voorkomen. Over het algemeen wordt aangenomen Kandinsky in 1910 voor het eerst in de kunstgeschiedenis abstracte kunst maakte. Toch was er iemand die in 1900 al echt totaal abstracte beelden ontwikkelde; Charles Webster Leadbeater. (Niet te verwarren met Charles Leadbeater die bekend is als spreker over creativiteit en de bedenker van Bridget Jones Diary.)

Ik kwam in een boek het werk tegen van Charles Webster Leadbeater (1847-1934). Deze Engelsman was aanvankelijk priester tot hij in 1883 Blavatsky ontmoet en zich bekeerd tot de theosofie. Al snel werd hij een van de voornaamste sprekers van de leer. Hij werd een van de belangrijkste vertegenwoordigers toen Blavatsky overleed en Rudolf Steiner er uit stapte wegens een meningsverschil met Leadbeater.

In 1901 gaf hij tezamen met Annie Bessant een boek uit (Thought Forms) met daarin de onderstaande afbeeldingen. Het concept komt neer op een synesthetische ervaring van zowel mensen als muziek. Hij noemt het ‘gedachten-vormen’. Deze vormen zijn afgeleid van spirituele ervaringen, iets wat het meeste lijkt op wat wij kennen als aura’s.

De daadwerkelijke makers van de afbeelding worden in de introductie verschillende ‘vrienden’ genoemd; Mr John Varley, Mr Prince en Miss Macfarlane. Maar wie dat verder zijn blijft onduidelijk. Wel blijft Leadbeater genoemd worden als eindverantwoordelijke voor de beelden en samen met Bessant voor de inhoud. Leadbeater was dus al enorm hedendaags, hij liet assistentien het werk al schilderen.

Los beschouwt van de spirituele context zijn het ontzettend opmerkelijke beelden. Weliswaar zijn ze niet zo autonoom bedoelt als dat Kandinsky ze bedoelde. Maar het is zo dat Kandinsky het boek Thought Forms in zijn boekenkast had staan. Niet alleen was Kandinsky bekend in theosofische kringen, ook was hij daar actief lid van. De invloed van de onderstaande afbeeldingen is dus niet onbelangrijk geweest voor de kunstgeschiedenis. Want uiteindelijk heeft het idee van muziek als beeld geleid tot zijn eerste abstracte werk;

Wassily Kandinsky – Zonder Titel (Eerste abstracte aquarel) – 50x65cm Waterverf en potlood op papier

Als je naar de afbeeldingen van Leadbeater kijkt (en dan met name de laatste) kun je alleen maar tot de conclusie komen dat Kandinsky daar goed na gekeken heeft. Daar is ook niets mis mee, maar het is goed te weten waar het vandaan komt.

Het verdere boek vind met hier.

Hier dus een selectie van afbeeldingen uit dat boek.

8 – Leadbeater – Vague pure affection

9 – Leadbeater – Vague selfish affection

11 – Leadbeater – Radiating affection

13 – Leadbeater – Grasping animal affection

14 – Leadbeater – Vague religious feeling

16 – Leadbeater – Self-renunciation

17 – Leadbeater – Respone to devotion

19 – Leadbeater – The intention to know

20 – Leadbeater – High ambition

21 – Leadbeater – Selfish ambition

24 – Leadbeater – Explosive anger

26 – Leadbeater – Angry jealousy

27 – Leadbeater – Sudden fright

28 – Leadbeater – Selfish greed

29 – Leadbeater – Greed for drink

30 – Leadbeater – At a shipwreck

31 – Leadbeater – On the first night

33 – Leadbeater – At a street accident

37 – Leadbeater – Sympathy and love for all

De onderstaande werken zijn gebaseerd op muziek. De link met Kandinsky kan zowel visueel als conceptueel niet duidelijker.

Leadbeater – Plate G music of Gounod

Leadbeater – Plate M music of Mendelssohn

Leadbeater – Plate w music of Wagner

Charles Webster Leadbeater dus.